Link direct
Przykład
Ricardo z Włoch jest wykwalifikowanym monterem suchej zabudowy. Mimo posiadanych kwalifikacji i wieloletniego doświadczenia zawodowego ma trudności ze znalezieniem stałej pracy w pełnym wymiarze godzin. Ostatnio podpisał umowę o pracę na okres próbny z firmą budowlaną. Po miesiącu szef oznajmił mu, że w przyszłości może go zatrudnić tylko na zasadzie samozatrudnienia. Dlatego szef już zarejestrował dla Ricarda działalność gospodarczą. Ricardo pracuje od 7.00 do 16.00, tak jak poprzednio, dostaje 8 euro za godzinę na rękę, a jego szef każdego dnia mówi mu dokładnie, co ma robić. Sprawdza również, czy Ricardo dobrze wykonuje swoją pracę. Kilka dni temu Ricardo zachorował na grypę. Jego szef powiedział mu przez telefon, że nie będzie mu płacił za dni, w których nie pracuje. Co gorsza: podczas wizyty u lekarza okazało się, że Ricardo nie ma już ubezpieczenia zdrowotnego. Ricardo rozmawiał z przyjaciółmi o swojej sytuacji w pracy. Ostrzegli oni Ricarda , że praca w trybie samozatrudnienia może oznaczać dla niego problemy, jeśli na budowie będzie kontrola. Ricardo myślał, że jest zatrudniony całkowicie legalnie. Nie rozumie swojej sytuacji i chce dowiedzieć się, jakie prawa mu przysługują.
W wyniku zarejestrowania działalności gospodarczej, Ricardo formalnie stał się przedsiębiorcą. Jako przedsiębiorca powinien był złożyć w Urzędzie Skarbowym wniosek po nadanie numeru podatkowego, a szefowi wystawiać faktury za wykonaną dla niego pracę. Jego obowiązkiem było też odprowadzanie składek na ubezpieczenie zdrowotne. Szef nie płacił za Ricarda składek na ubezpieczenie zdrowotne i emerytalne. Osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą nie mogą na to liczyć. Nie mają też gwarancji wypłaty wynagrodzenia w przypadku choroby, ani prawa do wynagrodzenia uzgodnionego w ramach układu zbiorowego pracy czy do urlopu. W przypadku Ricarda istnieją jednak pewne wskazówki, że nie mamy tu do czynienia z samozatrudnieniem, ale z „fikcyjnym samozatrudnieniem” , czyli w rzeczywistości jest on nadal pracownikiem firmy budowlanej. W przeciwnym razie, jako osoba prowadząca działalność na własny rachunek, powinien mieć swobodę decydowania o tym, dla kogo wykonuje zlecenia. Musiałby móc sam decydować, kiedy przyjść na budowę i kiedy ją opuścić. Jego szef nie miałby prawa wydawać mu poleceń dotyczących tego, jak ma wykonywać swoją pracę. Normalnie Ricardo musiałby mieć również własne narzędzia do wykonywania pracy. W przypadku Ricarda nic takiego nie ma miejsca. Poza tym nie wolno wykonywać tej samej pracy u tego samego pracodawcy najpierw na podstawie umowy o pracę, a następnie jako osoba prowadząca działalność gospodarczą. Jest zatem bardzo prawdopodobne, że Ricardo miał prowadzić działalność gospodarczą tylko dla pozoru, a w rzeczywistości jest pracownikiem firmy.
Aby dokonać wstępnej oceny swojego statusu, Ricardo może skorzystać z jednej z wielu list kontrolnych na temat fikcyjnego samozatrudnienia, które można znaleźć w internecie:
https://www.handwerk-magazin.de/ scheinselbststaendigkeit/383/95/download
Aby uzyskać podstawowe informacje o swoim statusie, Ricardo może zwrócić się do poradni specjalizującej się w prawie pracy:
Poradnie specjalizujące się w prawie pracy:
https://www.arbeitundleben.de/arbeitsfelder/beratungsnetzwerk
https://www.faire-mobilitaet.de/pl
Pod podanym poniżej adresem znajduje się wykaz wszystkich poradni. Można je sortować według tematu oraz języka:
https://www.eu-gleichbehandlungsstelle.de/eugs-pl/obywatele-ue/punkty-doradztwawyszukiwanie
Tam też Ricardo dowie się, jakie prawa przysługują mu jako fikcyjnie samozatrudnionemu. Poradnia nie może jednak stwierdzić z całą pewnością, czy Ricardo jest osobą fikcyjnie samozatrudnioną, czyli czy jest pracownikiem najemnym według obiektywnych kryteriów. Uprawnione do tego są określone instytucje, takie jak Deutsche Rentenversicherung (niemieckie towarzystwo ubezpieczeń emerytalnych), Urzędy Skarbowe i Sądy Pracy.
Status Ricarda jako pracownika podlegającego ubezpieczeniu społecznemu może zostać ustalony przez Biuro Clearingowe Niemieckiego Ubezpieczenia Emerytalnego. Jest to organ kontrolny zajmujący się wyjaśnianiem statusu prawnego osób w zakresie ubezpieczenia społecznego. Ricardo musi wypełnić formularz, który może pobrać ze strony internetowej Niemieckiego Ubezpieczenia Emerytalnego:
W jego wypełnieniu może pomóc poradnia:
https://www.eu-gleichbehandlungsstelle.de/eugs-pl/obywatele-ue/punkty-doradztwawyszukiwanie
albo punkt informacyjny ds. ubezpieczenia emerytalnego. Następnie Ricardo musi przesłać wniosek na następujący adres:
Deutsche Rentenversicherung
Bund Clearingstelle für sozialversicherungsrechtliche Statusfragen
10704 Berlin
Biuro Clearingowe Niemieckiego Ubezpieczenia Emerytalnego potrzebuje około czterech tygodni na sprawdzenie statusu. Następnie Ricardo otrzyma decyzję na piśmie.
Jeśli Biuro Clearingowe potwierdzi, że Ricardo był rzeczywiście zatrudniony jako pracownik, a nie jako osoba samozatrudniona, jego pracodawca musi zapłacić wszystkie składki (zarówno część pracodawcy, jak i część pracownika) na wszystkie ubezpieczenia społeczne, tj. na ubezpieczenie zdrowotne, pielęgnacyjne, na wypadek bezrobocia i emerytalne. Jest to ważne z punktu widzenia uprawnienia Ricarda do emerytury lub zasiłku dla bezrobotnych. Podstawą do obliczania składek jest minimalne wynagrodzenie obowiązujące w budownictwie.
Jeśli Ricardo pozostanie zatrudniony przez pracodawcę, pracodawca może potrącić część składek na ubezpieczenie społeczne z jego wynagrodzenia, ale tylko z trzech miesięcznych wypłat przysługujących Ricardowi po ustaleniu przez fundusz emerytalny jego statusu jako pracownika. Ponadto pracodawca może potrącić składki na ubezpieczenie społeczne tylko w kwocie wykraczającej ponad miesięczną kwotę wolną od zajęcia (od 2020 r. kwota ta wynosi 1 179,99 €). Kwota wolna od zajęcia jest kwotą, której nie można odliczyć od płacy Ricarda, ponieważ stanowi ona zabezpieczenie podstawowego bytu. Na przykład, jeśli Ricardo zarabia 1 800 euro netto, to 1 179,99 euro podlega ochronie. Pracodawca może zatem zatrzymać maksymalnie 620,01 euro.
Jeśli Ricardo nie będzie kontynuował pracy w tej firmie budowlanej, pracodawca nie będzie mógł żądać od niego tych składek. W tym przypadku musi on zapłacić całą składkę ubezpieczeniową do zakładu ubezpieczeń, czyli zarówno składkę pracodawcy, jak i pracownika.
Będąc faktycznie pracownikiem, który tylko pozornie prowadził działalność gospodarczą, Ricardowi od początku stosunku pracy przysługiwały wszystkie prawa „normalnego” pracownika, tzn. również prawo do uzgodnionej w układzie zbiorowym płacy minimalnej dla wykwalifikowanych rzemieślników w wysokości 15,40 euro brutto (zachód, od października 2020 r.), jak również prawo do wypłaty wynagrodzenia w przypadku choroby.
Jego szef nie uznaje jednak decyzji Biura Clearingowego i wynikających z niej praw i nie chce ich przyznać Ricardowi jako przedsiębiorcy prowadzącemu działalność gospodarczą na własny rachunek. Aby wyegzekwować swoje prawa, Ricardo może złożyć pozew do Sądu Pracy o ustalenie stosunku pracy. Tylko w ten sposób może skutecznie dochodzić swoich praw. Więcej informacji na temat tej procedury można znaleźć w Rozdziale 2.
Wprawdzie Ricardo, będący najprawdopodobniej osobą fikcyjnie samozatrudnioną - a więc de facto pracownikiem - ma prawo do ubezpieczenia zdrowotnego realizowanego za pośrednictwem swojego pracodawcy. Jednak wyjaśnienie statusu Ricarda może potrwać kilka tygodni. W tym czasie Ricardo nie miałby ubezpieczenia zdrowotnego. W związku z nieuregulowanym statusem ubezpieczenia zdrowotnego Kasa Chorych może naliczać za ten czas składki i wysokie opłaty za zwłokę. Z tego powodu zaleca się, aby Ricardo poinformował Kasę Chorych o rozpoczęciu działalności na własny rachunek i przystąpił do dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego dla osób prowadzących własną działalność gospodarczą. Obecnie najniższa składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi około 150 € miesięcznie.
W całych Niemczech istnieją miejsca, które w nagłych przypadkach zapewniają opiekę medyczną nawet osobom nie posiadającym ubezpieczenia zdrowotnego. Opieka ta jest jednak ograniczona do minimalnego zakresu. Nie należy nastawiać się na korzystanie z niej i nie zgłaszać się do Kasy Chorych. Dokładne informacje o takich miejscach Ricardo może uzyskać w poradniach socjalnych:
https://www.eu-gleichbehandlungsstelle.de/eugs-pl/obywatele-ue/punkty-doradztwawyszukiwanie
Jeśli Kasa Chorych uzna, że samozatrudnienie Ricarda było faktycznie fikcyjne, jego pracodawca będzie musiał zapłacić dodatkowe składki na ubezpieczenie zdrowotne. Ricardo otrzymałby wówczas zwrot składek, które już wpłacił.
Ricardo musi zgłaszać swoje dochody do Urzędu Skarbowego. Powinien wystąpić o nadanie numeru identyfikacji identyfikacji podatkowej i wystawić swojemu pracodawcy faktury za wykonane usługi.
Wskutek rejestracji działalności gospodarczej jest on zobowiązany, jako osoba formalnie prowadząca działalność gospodarczą, do złożenia zeznania podatkowego w kolejnym roku. Jeśli Ricardo nie zrobi tego (w terminie), grozi mu kara za zwłokę lub nawet grzywna w celu przymuszenia. W tym celu urząd oszacowałby kwotę podatku należnego od Ricarda. To może być dla niego niekorzystne.
Jeśli Urząd Skarbowy udowodniłby, że pracodawca Ricarda świadomie lub lekkomyślnie nie odprowadził podatku od jego zarobków, to pracodawca musiałby zapłacić zaległy podatek od zarobków Ricarda. W tym zakresie Ricardo powinien zwrócić się o poradę do specjalisty: doradcy podatkowego lub prawnika specjalizującego się w sprawach podatkowych.
Z chwilą ustalenia przez Biuro Clearingowe, że Ricardo był osobą fikcyjnie samozatrudnioną, zakończeniu ulega również jego działalność gospodarcza. Oznacza to, że najpóźniej do tego czasu Ricardo będzie musiał wyrejestrować swoją działalność gospodarczą. Najlepiej skorzystać w tym celu z tego formularza:
Fikcyjne samozatrudnienie podlega karze z mocy prawa. Szef Ricarda prawdopodobnie popełnił czyn zabroniony, ponieważ nie odprowadzał składek na ubezpieczenie zdrowotne, emerytalne i społeczne. Ricardo może więc zgłosić ten fakt w Kontroli Legalności Zatrudnienia właściwej dla siedziby firmy budowlanej. Kontrola Legalności Zatrudnienia jest instytucją, która kontroluje pracodawców i sprawdza między innymi, czy prawidłowo odprowadzają oni składki na ubezpieczenie społeczne za swoich pracowników.
https://www.zoll.de/EN/Contact/Enquiries/General-enquiries/general-enquiries_node.html
Szef może zostać ukarany grzywną, a nawet więzieniem.
Przedtem Ricardo powinien poradzić się prawnika, ponieważ istnieje ryzyko, że Kontrola Legalności Zatrudnienia może również skontrolować i wszczac postepowanie wobec niego samego.
Ricardo może zgłosić się osobiście do Kontroli Legalności Zatrudnienia i złożyć zawiadomienie oraz wyjaśnienia. Jeśli nie jest to możliwe, może on również złożyć zawiadomienie przez internet:
https://www.zoll.de/EN/Contact/Enquiries/General-enquiries/general-enquiries_node.html
W celu efektywnego zbadania i rozpatrzenia sprawy Kontrola Legalności Zatrudnienia potrzebuje jak najwięcej informacji. W związku z tym Ricardo powinien dostarczyć informacje na temat okresu zatrudnienia, dziennego czasu pracy, otrzymywanych kwot, świadków itd.